1922. Χιλιάδες Μικρασιάτες καταφεύγουν στα ελληνικά νησιά για να γλιτώσουν από την κόλαση της Σμύρνης. Την Ελισσώ με την οικογένειά της θα τη βγάλει η βάρκα στη Χίο, όπου το Κάστρο θα γίνει η πατρίδα της. Απέναντί τους θα βρίσκουν ενίοτε εχθρική την τοπική κοινωνία. Η Ελισσώ, ευφυής και δυναμική, διηγείται τη ζωή της μέσα στο Κάστρο και έξω απ' αυτό και παράλληλα ξετυλίγει τις ζωές των ανθρώπων της γειτονιάς της. Πρόσωπα αγαπημένα, τοπικές αφηγήσεις και δοξασίες, έρωτες, μυστήρια και φονικά πλαισιώνουν το μοτίβο των δεκαετιών του '30 και του '40 που σημάδεψαν τη ζωή της. Κι όλα αυτά μέσα στη δίνη του Μεσοπολέμου, του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής, της Αντίστασης, του Εμφυλίου.
Η Ελισσώ, μια γυναίκα με πάθος για τη ζωή, θα ερωτευτεί, θα πάει στο πανεπιστήμιο, θα γυρίσει την πλάτη στα κοινωνικά στερεότυπα, θα κάνει με περηφάνια σημαία της την "προσφυγιά" της αλλά και το ανεμοδαρμένο Κάστρο της Χίου, που στέκεται μέχρι και σήμερα αγέρωχο ν' ατενίζει τις ακτές της Μικρασίας και να ψιθυρίζει μέσα απ' τις ταλαιπωρημένες πολεμίστρες του τις πονεμένες ιστορίες των προσφύγων. (οπισθόφυλλο)
Αυτή τη δυναμική, γεμάτη ενέργεια, έξυπνη, "πεισματάρα" και αγωνίστρια, γνώρισα και εγώ μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της κυρίας Ιωάννας Θεοδωράτου "Στο Κάστρο που στοιχειώσαμε" ... Με πάθος και δυναμισμό η Ελισσώ θα σταθεί απέναντι σε όλους εκείνους που θα "πολεμήσουν" τους πρόσφυγες, θα τους βάλουν στο περιθώριο και θα τους βάλουν ταμπέλες, όπως "τουρκόσποροι", "παστρικιές", και άλλα.
Η Ελισσώ αντιπροσωπεύει όλους τους πρόσφυγες που έχασαν τα πάντα και ήρθαν στην Ελλάδα, στην πατρίδα τους. Και τα όνειρά τους, η αντίληψη που είχαν για την "μητέρα" - πατρίδα Ελλάδα, γκρεμοτσακίστηκαν πάνω στην προκατάληψη των ντόπιων. Μέσα απο την ιστορία της προβάλλεται η ιστορία της Ελλάδας απο την Μικρασιατική Καταστροφή, τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Εμφύλιο, μέχρι την Εφταετία και το σήμερα. Προβάλλεται ο αγώνας όλων όσων πολέμησαν να σταθούν στα πόδια τους, να ανασυνταχθούν και να σταθούν όρθιοι μπροστά στις προκαταλήψεις και τα "πρέπει" της κοινωνίας. Η Ελισσώ κατάφερε να αποκτήσει αυτό που όλες οι γυναίκες εκείνης της εποχής ήθελαν να πετύχουν, αλλά δύσταζαν να διεκδικήσουν. ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗΝ ΖΩΗ. Ύψωσε ανάστημα και πήγε κόντρα σε όλα τα κατεστημένα της εποχής.
Πέρα, όμως, από την Ελισσώ, συγκλονίζουν και οι παράλληλες ιστορίες, όλων όσων πλαισίωσαν τη ζωή της. Ιστορίες γεμάτες πόνο, θλίψη, αλλά και χαρά, δημιουργία, δυναμισμό. Η Ματρώνα, ο Λιοντής, ο Μαθιός, η Αλισαβώ, και πολλοί πολλοί άλλοι εκπροσωπούν την ελληνική κοινωνία του 20ου αιώνα. Η Ματρώνα με την τυφλή προσκόλησή της στον αραβωνιαστικό της και στην επιμονή της να τον περιμένει να γυρίσει, ο Λιοντής που υπέκυψε στις επιθυμίες ων γονιών του, η Αλισαβώ που μίσησε όσο κανείς άλλος τους πρόσφυγες, σκιαγραφούν με τον καλύτερο τρόπο, όχι μόνο το κοινωνικό υπόστρωμα της εποχής, αλλά και το πώς εξελίχθηκε με το πέρασμα των χρόνων.
Η ιστορία της Ελισσώς και όλων των συμπρωταγωνιστών της, καθώς στη ζωή μας ποτέ δεν είμαστε μόνοι αλλά διαμορφονόμαστε και μέσα από τις ζωές των άλλων, αποτελεί ένα δυνατό μάθημα για το σήμερα. Καθώς, δεν αποτελεί μία απλή καταγραφή ιστορικών γεγονότων, ή μία απλή παράθεση μαρτυριών, το "Στο Κάστρο που στοιχειώσαμε" είναι κάτι παραπάνω... Είναι η προσπάθειά μας να περάσουμε τους τοίχους που υψώνονται συνεχώς μπροστά μας ... Μπορεί τα γεγονότα και οι καταστάσεις να φαίνονται ότι ανήκουν στο μακρινό παρελθόν, ωστόσο ο δυναμισμός, το πείσμα, το πάθος για ζωή αποτελούν κύρια εφόδια του ανθρώπου κάθε εποχής ... Και όλα αυτά δοσμένα μέσα από την μαγική πένα της κυρίας Ιωάννας Θεοδωράτου ...
Και όπως λέει η ίδια η συγγραφέας ...
Η Ελισσώ είναι μια ηρωίδα γήινη, με αδυναμίες, πάθη, λάθη. Θυμίζει ηρωίδα του Ευριπίδη. Κυρίως, όμως, επιβιώνει μέσα από τραγικές καταστάσεις κι αυτό μακάρι να αποτελεί παράδειγμα για όλους μας, αφού η ζωή δεν είναι ένας ίσιος δρόμος.
