«Άλλες ζωές» είναι ο τίτλος του βιβλίου, με το οποίο το 2021, ο συγγραφέας του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ένα βιβλίο, για την Μαύρη Ήπειρο και τις αποικιοκρατικές επεκτατικές πολιτικές, της Ευρώπης. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά.
Ο συγγραφέας μας μεταφέρει στην Ανατολική Αφρική, όπου οι ζωές των Αφρικανών, πλέκονται στα επεκτατικά παιχνίδια, της Γερμανίας και της Βρετανίας. Οικογένειες διαλύονται, άνθρωποι πεθαίνουν από τους πολέμους και τις αρρώστιες που ταλανίζουν την ήπειρο. Η φτώχεια και η εξαθλίωση μεγάλη. Ο αγώνας για την επιβίωση σκληρός. Ο Ιλιάς, ένας νεαρός με φιλικά αισθήματα για τους Γερμανούς αποίκους που τον βοήθησαν, κατατάγεται στον Γερμανικό στρατό, που αποτελείται κυρίως, από Αφρικανούς μισθοφόρους, τους λεγόμενους, ασκάρι. Τα ίχνη του χάνονται, βυθίζοντας την μικρή αδερφή που αφήνει πίσω του, στην θλίψη. Χρόνια αργότερα, ένας επιζών της φρίκης του πολέμου και μέλος των ασκάρι, ο Χάμζα, θα επιστρέψει στην ίδια παραθαλάσσια πόλη, όπου έζησε και ο Ιλιάς και θα συνδεθεί ερωτικά με την αδερφή του.
Αυτό πάνω κάτω, είναι το πλαίσιο, στο οποίο στήνει την ιστορία του ο συγγραφέας. Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη με μικρά κεφάλαια. Στο πρώτο γνωρίζουμε τους κεντρικούς ήρωες, στο δεύτερο ο συγγραφέας ρίχνει φως στην φρίκη του πολέμου και στα αποτελέσματα του. Στο τρίτο μέρος βλέπουμε πως οι ζωές των ηρώων μας συναντιούνται και μπλέκονται, ενώ στο τέταρτο και τελευταίο μέρος ο συγγραφέας κλείνει όποια εκκρεμότητα, έχει αφήσει ανοιχτή στις ζωές των ηρώων του.
Μέσα από το μυθιστόρημα, ο συγγραφέας ρίχνει φως, στις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στην Αφρική και τα γεγονότα που την στιγμάτισαν. Γεγονότα που προσωπικά μιλώντας, δεν θυμάμαι να διδαχτήκαμε στο σχολείο. Η Γερμανία και η Βρετανία κατά κύριο λόγο, εκμεταλλεύονταν τους γηγενείς, τους άρπαζαν από τα σπίτια τους και τους έκαναν πιόνια σε έναν πόλεμο που ποτέ δεν ζήτησαν. Τους φέρονταν με σκληρότητα, τους μεταχειρίζονταν όπως εκείνοι επιθυμούσαν. Τους έσερναν από την μία γωνιά της ηπείρου στην άλλη. Οι ασκάρι εκτός από την απειλή του θανάτου, από τον εχθρό, βίωναν δεκάδες κακουχίες. Όσοι δεν πέθαιναν στον πόλεμο, έφευγαν από τις αρρώστιες, την πείνα και την απεριόριστη εξάντληση, που τους επέβαλλαν οι στρατηγοί τους. Στρατηγοί που όπως υπερηφανεύονταν ήρθαν να εκπολιτίσουν, έναν λαό αγρίων κι απίστων. Όμως το ποιος ήταν άγριος κι άπιστος, το ξέρει μόνο ο λαός της Αφρικής που βασανίστηκε στα χέρια τους.
Οι χαρακτήρες του συγγραφέα, είναι άνθρωποι καθημερινοί. Άνθρωποι που μοχθούν για ένα κομμάτι ψωμί, που καταπιέζουν τα θέλω και τις επιθυμίες τους. Άνθρωποι που θυσιάζουν την ζωή τους για μια ανώτερη ιδέα, για μια καλύτερη πατρίδα για ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον. Αυτό που δεν μπόρεσα να χωνέψω, ήταν ο λόγος που ο Ιλιάς, άφησε την μικρή αδερφή που μόλις είχε βρει, για να καταταγεί σε έναν πόλεμο που ουσιαστικά, δεν ήταν δικός του, απλά και μόνο γιατί κάποιοι Γερμανοί του φέρθηκαν καλά.
Ο Χάμζα από την άλλη μεριά, πεπεισμένος πως η στρατιωτική ζωή θα είναι καλύτερη από την μίζερη που ζει από την ημέρα της γέννησης του, βλέπει το αληθινό πρόσωπο του πολέμου. Ζει από πρώτο χέρι την σκληράδα των Γερμανών. Δέχεται τις βρισιές και τις ταπεινώσεις στις οποίες τον υποβάλλουν. Η ζωή του βλέπει μια χαραμάδα φωτός, όταν ένας από τους στρατηγούς, δείχνει την συμπάθεια προς το πρόσωπο του και τον παίρνει υπό την προστασία του. Τα μαθήματα που παίρνει δίπλα στον Γερμανό άντρα, θα φανούν καθοριστικά για την μετέπειτα πορεία του. Η συνάντηση του με την Αφίγια, την μικρή αδερφή του Ιλιάς, θα δώσει στην βασανισμένη του ζωή, μια ανάσα δροσιάς κι αγάπης.
Αυτό που μου άρεσε περισσότερο στο βιβλίο, είναι τα κοινωνικά και πολιτικά θέματα που μας αποκαλύπτει ο Γκούρνα. Δεν στέκεται μόνο στις αποικιοκρατικές πολιτικές της Ευρώπης στην Αφρική και στα αποτελέσματα τους, αλλά εστιάζει και στην θέση της γυναίκας, στην κοινωνία, τον ρόλο της θρησκείας στις ζωές των Αφρικανών, στην εκμετάλλευση των ντόπιων από άλλους Αφρικανούς, στον μισογυνισμό, στην κακοποίηση, στη βία και στην μη αποδοχή του νέου και πιο μοντέρνου. Επίσης η ιστορία αγάπης του Χάμζα και της Αφίγια με έκανε να αισθανθώ πως υπάρχει ελπίδα ακόμα και στο πιο σκοτεινό και ζοφερό κομμάτι της ζωής μας. Πως δύο άνθρωποι βασανισμένοι, χτυπημένοι από την μοίρα, ορφανεμένοι, μαζί μπορούν να φτιάξουν μια νέα όμορφη ζωή, απλά και μόνο με την αγάπη τους.
Ωστόσο υπήρχαν και σημεία που δεν με κέρδισαν και τόσο. Ενώ η γραφή είναι απλή, η ιστορίες των χαρακτήρων και η αγωνία για την τύχη τους με συνεπήραν, δεν μπόρεσα να δεθώ μαζί τους πλήρως. Προσωπικά ήθελα λίγα περισσότερα στοιχεία όσο αφορά τον ψυχισμό τους κι όχι απλά ένα τραυματικό, παιδικό παρελθόν που τους κυνηγούσε σε όλη τους την ζωή. Άλλο ένα σημείο είναι και η γρήγορη εξέλιξη της σχέσης ανάμεσα στον Χάμζα και την Αφίγια. Παρόλη την κατήχηση που δέχεται ο αναγνώστης, για την θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή, για το πως έπρεπε να συμπεριφέρεται ανάμεσα σε άλλους άντρες, στον δρόμο κτλ, παρόλη αυτή την αυστηρότητα που κυριαρχούσε στην κοινωνία, βλέπουμε πως η σχέση τους γίνεται γρήγορα αποδεκτή από τον περίγυρο τους. Τον ίδιο περίγυρο που προειδοποιεί συνεχώς την Αφίγια για τα λάθη και την θέση της στην κοινωνία.
Επίσης, πρέπει να το πω, αλλά όχι, το τέλος δεν μου άρεσε. Η συμπεριφορά του Ιλιάς, προς την αδερφή του, που τον περίμενε χρόνια και χρόνια, ήταν απλά απαράδεκτη.
Για το κλείσιμο θα ήθελα να αναφέρω πως στο σύνολο του το μυθιστόρημα «Άλλες Ζωές» είναι ένα γρήγορο ευανάγνωστο βιβλίο, με άρωμα Αφρικής, με κουλτούρες κι ανθρώπους χτυπημένους από την μοίρα, που είχαν μια διαφορετική ίσως θα λέγαμε και μαγευτική εντύπωση για την ζωή γύρω τους που όμως έρχεται βίαια σε σύγκρουση με την δυτική σκέψη κι επιστήμη. Ένα βιβλίο που σίγουρα πρέπει να του δώσετε μια ευκαιρία.
