1912. Η εντεκάχρονη Φράνσι Νόλαν ζει σε μια φτωχογειτονιά του Μπρούκλιν, με τον αδερφό της Νίλι και τους γονείς τους, τον Τζόνι και την Κέιτι. Η μητέρα της, αποφασισμένη να προσφέρει μια καλύτερη τύχη στα παιδιά της, εργάζεται ως καθαρίστρια για να εξασφαλίζει τα προς το ζην – βοηθάνε βέβαια και τα μικρά με όσα καταφέρνουν να βγάζουν από τις διάφορες μικροδουλειές που κάνουν. Το σίγουρο είναι πως δεν μπορούν να βασιστούν στον γεμάτο καλοσύνη Τζόνι, γιατί είναι αλκοολικός και δεν στεριώνει σε καμία δουλειά. Οι δυσκολίες είναι πολλές. Από τη στιγμή που γεννήθηκε η Φράνσι έπρεπε να είναι δυνατή. Γιατί δεν είναι εύκολη υπόθεση να μεγαλώνει κανείς υπό τέτοιες συνθήκες. Χρειάζονται σθένος, προνοητικότητα και οξυδέρκεια. Έτσι εκείνη, για να ξεφύγει από τον φτωχό κόσμο της, καταφεύγει στη φαντασία της και βρίσκει διέξοδο στην αγάπη της για τα βιβλία.
Η Betty Smith αποτυπώνει με αριστοτεχνικό τρόπο την καθημερινή ζωή στις φτωχογειτονιές του Μπρούκλιν: τις σαββατιάτικες βόλτες, το παιδομάνι που μαζευόταν στους δρόμους, τον ενθουσιασμό για τις γιορτές και τα γλέντια αλλά και τις δυσκολίες, τις εντάσεις και τις στεναχώριες. Με γλώσσα τρυφερή αλλά συνάμα ωμή, η Betty Smith μας μεταφέρει με μαεστρία το κλίμα της εποχής και παράλληλα παρουσιάζει τις βαθιές οικουμενικές αλήθειες που απασχολούν διαχρονικά τους ανθρώπους. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Πέτυχα το βιβλίο χαζεύοντας στην σελίδα των εκδόσεων Μεταίχμιο. Η περιγραφή και οι διθυραμβικές κριτικές του, με κέρδισαν αμέσως. Ήθελα να διαβάσω κάτι διαφορετικό, από αυτά που συνήθως επιλέγω, οπότε το μυθιστόρημα «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν», της Betty Smith, ήταν αυτό που αναζητούσα. Και χαίρομαι τόσο πολύ που το έκανα, που θα το επέλεγα ξανά και ξανά με κλειστά μάτια.
Η συγγραφέας μας μεταφέρει στο 1912, σε μία από τις πολλές φτωχογειτονιές του Μπρούκλιν, όπου η Φράνσις Νόλαν και η οικογένεια της, προσπαθούν με νύχια και με δόντια να επιζήσουν και να νικήσουν την φτώχεια τους. Η καθημερινότητα τους δεν είναι απλά δύσκολη. Η μητέρα αναγκάζεται να δουλεύει από το πρωί μέχρι το βράδυ για να μπορέσει να προσφέρει στα παιδιά της, ένα πιάτο φαγητό, ξεγελώντας τους με κόλπα και παιχνίδια, όταν δεν μπορεί να τους προσφέρει ούτε αυτό. Ο πατέρας, αλκοολικός, αδύναμος να ανταπεξέλθει στις ανάγκες και στις τρικλοποδιές της ζωής, χάνει την μία δουλειά μετά την άλλη. Τα παιδιά, μαζεύουν σκουπίδια και τα πουλάνε για πενταροδεκάρες, στους μικροεπιχειρηματίες της γειτονιάς. Και κάπως έτσι, περνάει όλη η ζωή της Φράνσι.
Ωστόσο το κορίτσι έχει ένα μυστικό τρόπο, για να ξεφεύγει από την άθλια καθημερινότητα στην οποία ζει. Τα βιβλία. Η Φράνσι επισκέπτεται καθημερινά, την μικρή βιβλιοθήκη προσπαθώντας να διαβάσει όλα τα βιβλία της, ξεκινώντας από το γράμμα Α. Έχει υποσχεθεί στον εαυτό της, ότι μέχρι να μεγαλώσει θα καταφέρει να διαβάσει όλα αυτά τα έργα, που μέσα τους χάνεται και ταξιδεύει σε κόσμους φωτεινούς, περιπετειώδεις, γεμάτους φαντασία και μυστήριο. Και καθώς διαβάζει το ένα βιβλίο μετά το άλλο, η εφηβεία της χτυπάει την πόρτα.
Ήταν η πρώτη μου επαφή με την πένα της Betty Smith και χαίρομαι που δεν θα είναι η τελευταία, γιατί οι εκδόσεις ετοιμάζουν άλλο ένα έργο της. Ωστόσο επιτρέψτε μου να σας πω δύο τρία πράγματα. Η συγγραφέας δεν μασάει τα λόγια της, δεν κρύβεται πίσω από ανόητες πεζότητες και ωραιοποιημένες καταστάσεις. Η γραφή της είναι σκληρή, ρεαλιστική και πολλές φορές η πραγματικότητα σκάει σαν χαστούκι στο πρόσωπο του αναγνώστη. Όμως θα το λατρέψετε, θα το αγαπήσετε, θα ταυτιστείτε μαζί με την Φράνσις με την οικογένεια της, θα κλάψετε, θα λυγίσετε, θα ελπίσετε.
Αν και το μυθιστόρημα είναι σε αρκετά σημεία του μελαγχολικό, αυτό ακριβώς το στοιχείο είναι που κεντρίζει τον αναγνώστη και τον κάνει να αποζητά περισσότερο, να γυρίζει τις σελίδες σαν τρελός για να ανακαλύψει τι επιφυλάσσει το μέλλον, αλλά και η συγγραφέας για τους Νόλαν. Οι χαρακτήρες είναι τόσο απλοί, τόσο κοινοί που θα ταυτιστείτε απόλυτα μαζί τους. Πάνω από όλα όμως είναι ανθρώπινοι. Από τους γκρινιάρηδες ηλικιωμένους, τους μαγαζάτορες, τους υπόλοιπους ενοίκους της πολυκατοικίας, όπου ζουν οι Νόλαν, θα συναντήσετε χαρακτήρες ζωντανούς, πολύχρωμους, ρεαλιστικούς, ανθρώπους της διπλανής πόρτας.
Το μυθιστόρημα της Betty Smith «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» παραδίδει μαθήματα σε κάθε σελίδα, σε κάθε κεφάλαιο. Μας διδάσκει πως η ζωή είναι δύσκολη, σκληρή και πάνω από όλα άδικη. Πώς αν θέλεις να καταφέρεις το παραμικρό θα πρέπει να βασιστείς στις δυνάμεις σου και όχι να περιμένεις να σου έρθει ουρανοκατέβατο. Οι άνθρωποι, είτε καλοί είτε κακοί, υποφέρουν ο καθένας με τον δικό τους τρόπο και δεν παίρνουν πάντα όλοι αυτό που τους αξίζει. Μας διδάσκει ότι πολλές φορές η ανθρώπινη φύση είναι ύπουλη, πονηρή, εκμεταλλεύεται τους αθώους, τους αγαθούς, όσο σκληρά κι αν προφυλάσσονται.
Η Φράνσι μπήκε στην καρδιά μου και την έκλεψε, όχι μόνο για την αθεράπευτη αγάπη της για τα βιβλία και για τις προσπάθειες της στην συγγραφή, αλλά για την απλή, αθώα, ανόθευτη αλήθεια που έβγαινε μέσα από τα χείλη ενός μικρού παιδιού, όσο κι αν οι μεγάλοι προσπαθούσαν να το μειώσουν για το οικονομικό στρώμα στο οποίο ανήκε. Λάτρεψα το θάρρος που έδειξε σε κάθε πτυχή της ζωής της, πως διεκδίκησε ένα καλύτερο μέλλον για τον εαυτό της, ακόμα κι αν έπρεπε να περπατάει μία ώρα περισσότερο από τα άλλα παιδιά, για να πάει σε ένα καλύτερο σχολείο. Αγάπησα το σθένος που έδειχνε σε όποιον μείωνε την οικογένεια της, ντύνοντας τα λόγια του με ωραιοποιημένες εκφράσεις. Με κέρδισε το γεγονός πως παρά τις δυσκολίες, τις κακουχίες, τις τρικλοποδιές που έβαζε συνεχώς η ζωή σε εκείνην και την οικογένεια της, δεν έχασε την παιδικότητα της και την πίστη της στην ελπίδα, άνθιζε κι ευδοκιμούσε όπως το δέντρο στην αυλή της πολυκατοικίας της, που έβρισκε τρόπο να μεγαλώνει, όσο τσιμέντο κι αν το σκέπαζαν. Η Φράνσι, είναι μια ηρωίδα, ένα παιδί, που αναγκάζεται να ωριμάσει απότομα, που όμως δεν χάνει την αθωότητα και την αφέλεια της παιδικής ηλικίας της.
Η συγγραφέας μας μαθαίνει, πως δεν είναι όλα όμορφα στη ζωή, πολύχρωμα και χαρούμενα, αλλά αν προσπαθείς αρκετά, αν ξεπεράσεις τα προβλήματα που ρίχνονται στο διάβα σου, τότε στο τέλος της διαδρομής, σε περιμένει το πιο υπέρλαμπρο ουράνιο τόξο. Διαβάστε το κι ελάτε να το συζητήσουμε.
